Cung điện Hoàng gia Phra Racha Wang Derm

Ẩn mình một cách kín đáo trong trụ sở của Hải quân Hoàng gia Thái Lan bên bờ sông Chao Phraya, khu di sản Phra Racha Wang Derm (nghĩa là “cung điện cũ”) được bảo tồn, gìn giữ với một nỗ lực đáng khen ngợi. Kiến trúc ấn tượng nhất của quần thể cung điện là Pháo đài Wichaiprasit, nơi bảo vệ huyết mạch dẫn đến Ayutthaya, cố đô thâm trầm của Thái Lan cuối thế kỷ 17. Năm 1767, khi Ayutthaya bị chiến tranh tàn phá và không còn hy vọng hồi sinh, Vua Taksin (1734–82) đã chọn thị trấn đồn trú Thonburi làm thủ đô mới. Theo lệnh của nhà vua, một cung điện khiêm tốn đã được xây dựng vào năm 1768 nhằm tận dụng vị trí chiến lược của pháo đài.

Sau khi vua Taksin bị lật đổ trong một cuộc đảo chính và bị xử tử tại Pháo đài Wichaiprasit năm 1782, cung điện Phra Racha Wang Derm vẫn được chọn làm nơi ở của các đời Vua tiếp theo, mãi cho đến đầu thế kỷ 20. Vua Chulalongkorn (Rama V) sau này đã để lại quần thể cung điện cho lực lượng Hải quân Hoàng gia Thái Lan, trở thành Học viện Hải quân. Khoảng nửa thế kỷ sau, Hải quân đã chuyển đổi mục đích sử dụng một lần nữa, biến nơi đây thành trụ sở chính.

Chiếm vị trí trung tâm của quần thể cung điện là kiến trúc cuối thời Ayutthaya: Throne Hall (Sảnh ngai vàng), dinh thự duy nhất còn sót lại từ thời Vua Taksin, bao gồm hai tòa nhà được nối với nhau theo hình chữ “T”. Throne Hall chưa bao giờ bị bỏ hoang trong thời gian tồn tại lâu dài, sàn đá cẩm thạch và cột bê tông đã được nâng cấp gần đây (nhưng việc tu sửa không phải lúc nào cũng được ưu tiên sử dụng chính xác cùng một loại vật liệu). Tuy nhiên, cách bố trí tổng thể của Throne Hall cũng như mái nhà theo phong cách Thái Lan với ba đầu hồi được cho là phản ánh quan niệm ban đầu từ thời Thonburi. Đáng chú ý, thiết kế ngoài trời được giữ lại của tòa nhà phía Bắc mang lại sự tương phản với cấu trúc khép kín điển hình của các sảnh ngai vàng khác ở Thái Lan.

Một đầu của tòa nhà phía Bắc là bục cao, nơi vua Taksin sẽ tổ chức các buổi triều. Ở đầu đối diện là một một chiếc chuông mà vị trụ trì của chùa Wat Hong Rattanaram gần đó đã tặng cho Hải quân dưới thời trị vì của Vua Vajiravudh (Rama VI). Truyền thuyết kể rằng Vua Taksin (cha là người gốc Triều Châu) thường tắm trong hồ thiêng của ngôi chùa này trước khi bắt tay vào các chiến dịch quân sự của mình. Ngày nay, nghi lễ thay đổi chỉ huy và thăng cấp của Hải quân được tiến hành tại tòa nhà phía Bắc của Sảnh ngai vàng.

Tòa nhà nằm ngang phía Nam được cho là nơi vua Taksin tổ chức các buổi tiếp kiến riêng. Ngày nay, Hải quân thỉnh thoảng sử dụng không gian này để tiếp đón những vị khách đặc biệt và tổ chức các cuộc họp với sự hiện diện của các mô hình trưng bày tinh xảo của sà lan hoàng gia, mỗi chiếc đều có thiết kế và tên gọi riêng biệt.

Phía Đông của Sảnh ngai vàng là hai gian nhà kiểu Trung Quốc có niên đại từ đầu thời Rattanakosin. Ban đầu là nơi ở dành cho các quý tộc cấp cao, các gian nhà này sau đó có chức năng là nơi lưu trữ thiết bị đào tạo và sách giáo khoa của Học viện Hải quân. Cả hai tòa nhà hiện đang được dành riêng để mô tả cuộc đời Vua Taksin thông qua các bức tranh được đặt hàng đặc biệt và triển lãm chiếu sáng với nhiều đồ tạo tác khác nhau.

Một hiện vật đặc biệt khác là bản sao bản đồ thời kỳ Thonburi do một điệp viên Miến Điện vẽ, trong đó nêu bật mối quan tâm của nhà vua Thái Lan trong việc xây dựng các bức tường hào phòng thủ để củng cố thủ đô mới của ông.

Ở phía Tây của Sảnh ngai vàng là nơi ở cũ của Vua Pinklao, người sinh ra tại Phra Racha Wang Derm vào năm 1808, ông từng giữ chức chỉ huy Hải quân đầu tiên của quốc gia từ năm 1851 đến năm 1865, được coi là người đặt nền móng cho nền văn minh hiện đại của Hải quân Thái Lan. Tòa nhà này là một trong những ví dụ về nơi ở của Hoàng gia Thái Lan lấy cảm hứng từ kiến trúc phương Tây.

Ngày nay, ngoài việc trưng bày thông tin về cuộc đời và công việc của Vua Pinklao, tầng trên của dinh thự còn được làm phong phú thêm các mẫu vật quý giá của đồ gốm Bencharong (đồ sứ được thiết kế trang nhã tại Trung Quốc cho thị trường Thái Lan). Tầng trệt được chuyển đổi thành văn phòng cho Quỹ Phục hồi Derm Phra Racha Wang, thành lập vào năm 1995 để gây quỹ và giám sát việc khôi phục các tòa nhà di sản trong khu phức hợp cung điện.

Nỗ lực khôi phục và gìn giữ Phra Racha Wang Derm của người dân Thái Lan đã nhận được Giải thưởng UNESCO Châu Á – Thái Bình Dương năm 2004 về Bảo tồn Di sản Văn hóa, công nhận việc bảo tồn thành công các cấu trúc, tòa nhà và tài sản có giá trị trong hơn hai thập kỷ. Giải thưởng ca ngợi cách mà đơn vị quản lý khu di sản có thể “kết hợp hiệu quả việc sử dụng các phương pháp và nghề thủ công truyền thống, đồng thời bảo tồn các yếu tố, cấu trúc quan trọng của nghệ thuật trang trí hoàng gia”.

Trao đổi với báo giới, bà Khunying Nongnuj Siridej, người đã khởi xướng dự án khôi phục khu phức hợp gần ba thập kỷ trước và hiện đang giữ chức Phó chủ tịch Tổ chức Phục hồi Phra Racha Wang Derm cho biết: “Việc khôi phục luôn được tiến hành”. Đối với các di sản ven sông ở vùng khí hậu nhiệt đới, các vấn đề như nền móng yếu, điều kiện ẩm ướt và sự xâm nhập của mối mọt là mối đe dọa thường trực có thể gây ra thiệt hại nghiêm trọng về cấu trúc nếu không được giải quyết. “Nếu không có sự chăm sóc và bảo trì thường xuyên của chuyên gia, những tòa nhà này giờ đây đã trở thành đống đổ nát”, bà nói. Cuối cùng, bà Khunying Nongnuj bày tỏ hy vọng rằng việc bảo tồn các công trình kiến trúc nhiều tầng của Phra Racha Wang Derm sẽ giúp giữ cho lịch sử tồn tại, hữu hình và để lại tiếng vang cho các thế hệ tương lai.

Phương Ly